De warme belangstelling voor deze lustrumactiviteit maakte dat stadsgids Anke Wartenbergh de wandeling niet voor één, maar voor twee groepen liep.

Anke vertelde hoe haar interesse voor het onderwerp enkele jaren geleden werd gewekt: tijdens een concert in het Concertgebouw. Daar stond zowaar een vrouwelijke dirigent op de bok te dirigeren.. Dat indringende beeld doorbrak bij haar, en bij velen met haar, de stereotypering dat een dirigent altijd een man is.
Geïnspireerd geraakt dook Anke in de (geschiedenis)boeken, op zoek naar vrouwen die baanbrekend werk verrichten. Velen bleken in de vergetelheid geraakt. Het resultaat van dit al: een interessant en geanimeerd lopend college over dappere vrouwen in onze buurt, te beginnen met Anna Reynvaan.



Anna Reynvaan was een van die vrouwen van goede komaf voor wie een werkend leven niet de bestemming was. Zij werden geacht zich te amuseren met lezen, corresponderen, borduren, pianospelen en een goede partij te trouwen.
Anna volgde een ander pad. Ze werd adjunct-directrice van het nieuwe ziekenhuis op het WG-terrein, organiseerde samen met Jeltje de Bosch Kemper een internationaal congres over verpleegzorg en zette de eerste opleiding tot verpleegkundige op. Tot die tijd werden zieken immers nog verzorgd door mensen die van de straat werden geplukt.. Weliswaar is een zusterflat naar Anna vernoemd, maar door de naamsaanduiding A. Reynvaan ontgaat het je als voorbijganger dat het om een vrouw gaat. En om wat voor een!




In de buurt van het Vrouwenpaviljoen stonden we stil bij de eerste vrouwelijke gyneacologe, Rosalie Wijnberg. Door de markante hoogleraar professor Treub werd ze opgeleid als een van de eerste vrouwelijke chirurgen in Nederland. Chirurgie was toen nog een mannenbolwerk: vrouwen zouden er te fragiel en te zenuwachtig voor zijn. Rosalie was Joods en in kamp Westerbork, waar zij in de ziekenboeg werkte, kreeg ze van de bezetter het bevel om gemengd gehuwde Joodse vrouwen te steriliseren. Dit weigerde ze pertinent, ook nadat er gedreigd werd met de doodstraf. Mede door haar standvastige houding werd het bevel na enkele dagen van hogerhand ingetrokken. Na de oorlog keerde Rosalie terug naar Amsterdam en hervatte haar praktijk in de Vondelstraat op nr. 128. Ze zette zich na de oorlog in voor anticonceptie, iets waarover toen zelfs onder artsen nog nauwelijks werd gesproken.




We liepen langs het grote portret dat Jan Veth maakte van Jeltje de Bosch Kemper. Jeltje is in onze buurt misschien wat minder vergeten, doordat we een heuse salon naar haar hebben vernoemd. Maar waarom?
Jeltje richtte de Algemeene Nederlandsche Vrouwenvereeniging Tesselschade op. Haar doel was 'het lot te verbeteren van beschaafde, maar onbemiddelde vrouwen door hen te helpen in eigen onderhoud te voorzien.' Ze zorgde voor een opleidingsfonds dat nog altijd bestaat en vrouwen in benarde situaties ondersteunt naar meer zelfstandigheid. Jeltje was initiatiefneemster van de Amsterdamse Huishoudschool, bedoeld voor aanstaande huisvrouwen of zij die later professioneel in de huishouding of het huishoudonderwijs werk zouden vinden. De huishoudschool was gevestigd in dat imposante gebouw aan de rand van Vondelpark, waarin nu - hoe toepasselijk! - een StayOkay zetelt..

De wandeling waaierde uit naar andere terreinen. Zo leerden we over vergeten vrouwelijke componisten, vrouwelijke schilders uit de 15e eeuw, over de verzetsheldinnen tijdens de oorlog, de vrouw van Wibaut en over de aan de Jacob van Lennepstraat wonende jazzmusicus Rosa King, die voor groot tumult zorgde tijdens het North Sea Jazzfestival in 1978 toen ze het podium beklom om mee te doen met de jamsession van de heren.




Kortom, tijdens deze wandeling passeerden allemaal vrouwen de revue die losbraken uit het keurslijf waarvoor ze waren bestemd, strijdend voor sociale idealen en zelfontplooiing. Vaak stuitten zij op tegenwerking, maar soms ook werden ze juist gestimuleerd, zoals in het geval van professor Treub.

Anke vertelde er bevlogen over, met mooie verhalen en pijnlijke details. Het leidde tot leuke gesprekken en geanimeerde discussies tussen jong en oud.

Onmondige vrouwen, onbekwame vrouwen?

Tot 1957 waren gehuwde vrouwen in Nederland handelingsonbekwaam. Ze konden geen bankrekening openen, geen eigen zaak of atelier openen, niet alleen op reis en geen beslissingen over hun kinderen nemen. Met een motie zorgde Tweede Kamerlid Corrie Tenderloo ervoor dat het wettelijk arbeidsverbod voor gehuwde vrouwen werd geschrapt. Maar wie heeft nog van haar gehoord?



Stadsdorpgenote en stadsgids Anke Wartenbergh verzorgt maandelijks rondleidingen over het WG-terrein. Tijdens deze rondleidingen staat ze stil bij de geschiedenis van de Amsterdamse ziekenzorg en de sporen die daar nog van te vinden zijn.

In de maand september wandelt Anke ter gelegenheid van 10 jaar Stadsdorp door Amsterdam op zoek naar Vergeten vrouwen.
Te beginnen bij Anna Reynvaan, een van de stichters van het Wilhelmina Gasthuis. Anna Reynvaan is een van de vele getalenteerde vrouwen die door de eeuwen heen veel tot stand brachten, maar werden vergeten.